«Ежелгі Тараз ескерткіштері»

мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы

Басты бет / Тарихи-мәдени мұра / Тарихи ескерткіштер / Археологиялық ескерткіштер / Оххум қалашығы, VI-XII ғасырлар

Оххум қалашығы, VI-XII ғасырлар

Оххум қалашығы Байзақ ауданы, Сәмбет-Бостандық жолынан шығыс-батысқа қарай 300 м. орналасқан.

Алғаш рет қалашық 1894 жылы В.В.Бартольдпен, 1936-1938 жж. мен КСРО ҒА Қазақстандық филиалымен А.Н. Бернштамның жетекшілігімен Жетісу археологиялық экспедициясымен зерттелген. 1983 жылы КазМУ-дың археологиялық тряды М.Е. Елеуовтың жетекшілігімен қалашықтың сұлбалы жоспары түсірілген, екінші және үшінші біліктің кесінділері жүргізілген, көтеретін қыш материал жинақталған. 1986 жылы және 2000 ж. К.М.Байпаковтың жетекшілігімен археологиялық экспедициясы тобымен зерттелген.

Бірлесіп зерттелген көзбен шолулар нәтижесінде аэрофотосуреттер ескерткіштің мынадай сипаттарын анықтады. Топографиялық жағынан күрделі, екі қатарлы қабырғалармен қоршалған ғимарат. Төртбұрыш үлгідегі алаңның бекініс қабырғалары дөңестеле келе төрт құбылаға бағытталған. Мұнаралар қабырғалардың бұрыштарына периметр бойынша орналасқан. Мұнара-лардың жалпы саны 18. Қақпалар батыс және шығыс қабырғалардың ортасында орналасқан. Қалашық ішінің үстіңгі қабаты шығыс пен батыс қақпаларды біріктіретін магистральді көшелер мен олардан тарайтын шағын көшелерден тұратын ңығыз құрылыстар беретін адырланулармен сипатталады.

Қалашықтың аэрофотосуреттері көрсеткендей білікке ауылшаруашылық аймақтарының қабырғаларымен қоршалған телімдер жанасқан. Бұл тұрғын үй құрылыстарымен қатар жеке жер иеленушілікке ұқсас, ішкі жағынан анағұрлым ұсақталып, бөлінген әр түрлі пішіндегі тікбұрышты телімдер.

Талас өзенінің сол жағасы – Қарабахр өзен суын қолданған Оххум маңында ежелгі жер суландырудың қалдықтары байқалады. Одан ұзындығы 2,5-6 км-ге дейінгі магистральді каналдар тартылған. Каналдардың бірінің бұлағын қамал қорғап тұрған. Қазір бұл диаметрі 20 м және биіктігі 6 м дөңес.

Қалашықтың үстіңгі қабатынан, қабырғалардың ысырандыларынан, каналдардың жиектерінен жинақталған қыш VІ-ХІІ ғ.ғ. кезеңдерге жатады.